อภิธัมมาวตาราวตาร : เพื่อเข้าถึงคัมภีร์อภิธัมมาวตาร

กามาวจรกุศลจิตดวงที่ ๓ และ ที่ ๔ : ความต่างกันของจิตดวงที่ ๑ ที่ ๒  ที่ ๓ และ ๔

ได้กล่าวถึง #กามาวจรกุศลจิตดวงที่๒ โดยชี้ให้เห็นว่ามีความต่างกันกับ #กามาวจรกุศลจิตดวงที่๑ เพียงความมีการกระตุ้นชักชวนเท่านั้น แม้ #กามาวจรจิตดวงที่๓ ก็มีความคล้ายกับดวงที่ ๑ เพียงความเป็นจิตที่ #ไม่ประกอบด้วยญาณ

คำว่า ไม่ประกอบด้วยญาณ มีคำศัพท์ที่นำมาใช้เป็นที่นิยมในวงการศึกษาพระอภิธรรมว่า “ญาณวิปยุต” โดยคำว่า วิปยุต ก็คือ ไม่ประกอบ คือ เว้น ได้แก่ เว้นด้วยญาณ.

สำหรับเหตุของกุศลจิตที่ไม่ประกอบด้วยญาณ พึงนำเหตุของกุศลจิตที่ประกอบด้วยญาณ มาเทียบเคียงแล้วเพิ่มคำว่า ไม่ใช่ ไม่มี เป็นต้น เพื่อแสดงความตรงข้ามกัน.

ส่วน #กามาวจรกุศลจิตดวงที่๔ ก็ต่างจากดวงที่ ๒ เพียงความเป็นจิตที่ไม่ประกอบด้วยญาณเช่นกัน.

เป็นอันสรุปกามาวจรกุศลจิต ๔ ดวงแรกได้ว่า มีเวทนาเป็นโสมนัสเหมือนกันทุกดวง, ที่มีโสมนัสเวทนานั้นมีสองดวงที่ประกอบด้วยญาณ และสองดวงที่ไม่ประกอบด้วยญาณ, ที่มีโสมนัสเวทนาที่ประกอบด้วยญาณสองดวงนั้น มีการกระตุ้นชักชวน ๑ ดวง และ ไม่มีการกระตุ้นชักชวน ๑ ดวง ที่มีโสมนัสเวทนาที่ไม่ประกอบด้วยญาณสองดวงนั้น มีการกระตุ้นชักชวน ๑ ดวง และ ไม่มีการกระตุ้นชักชวน ๑ ดวง  ดังนี้

#จิตที่เกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา #ไม่มีการกระตุ้นเตือน #ประกอบด้วยญาณ ดวงหนึ่ง

จิตที่เกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา #มีการกระตุ้นเตือน ประกอบด้วยญาณ ดวงหนึ่ง

จิตที่เกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา ไม่มีการกระตุ้นเตือน #ไม่ประกอบด้วยญาณ ดวงหนึ่ง

จิตที่เกิดร่วมกับโสมนัสเวทนา มีการกระตุ้นเตือน ไม่ประกอบด้วยญาณ ดวงหนึ่ง

ขออนุโมทนา
สมภพ สงวนพานิช