มหาชนกอรรถกถา ๒

อถ นํ ยุทฺเธ โปลชนกสฺส โยธา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสุํฯ ตทา ‘‘ราชา มโต’’ติ สกลนคเร เอกโกลาหลํ ชาตํฯ เทวีปิ ตสฺส มตภาวํ ญตฺวา สีฆํ สีฆํ สุวณฺณสาราทีนิ คเหตฺวา ปจฺฉิยํ ปกฺขิปิตฺวา มตฺถเก กิลิฏฺฐปิโลติกํ อตฺถริตฺวา อุปริ ตณฺฑุเล โอกิริตฺวา กิลิฏฺฐปิโลติกํ นิวาเสตฺวา สรีรํ วิรูปํ กตฺวา ปจฺฉิํ สีเส ฐเปตฺวา ทิวา ทิวสฺเสว นิกฺขมิ, น โกจิ นํ สญฺชานิฯ สา อุตฺตรทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา กตฺถจิ อคตปุพฺพตฺตา มคฺคํ อชานนฺตี ทิสํ ววตฺถาเปตุํ อสกฺโกนฺตี เกวลํ ‘‘กาลจมฺปานครํ นาม อตฺถี’’ติ สุตตฺตา ‘‘กาลจมฺปานครํ คมิกา นาม อตฺถี’’ติ ปุจฺฉมานา เอกิกา สาลายํ นิสีทิฯ กุจฺฉิมฺหิ ปนสฺสา นิพฺพตฺตสตฺโต น โย วา โส วา, ปูริตปารมี มหาสตฺโต นิพฺพตฺติฯ

อถ ครั้งนั้น โยธา ทหารท. โปลชนกสฺส ของพระโปลชนก นํ ยังพระราชาอริฏฐชนก ปาเปสุ– ให้ทรงถึงแล้ว ชีวิตกฺขยํ ซึ่งการสิ้นไปแห่งพระชนม์ชีพ ยุทฺเธ ในเพราะการรบ. ตทา ในกาลนั้น เอกโกลาหลํ การแตกตื่นเป็นอันเดียวกัน ชาตํ เกิดแล้ว สกลนคเร ในพระนครทั้งสิ้น อิติ ว่า ราชา พระราชา มโต เสด็จสวรรคคตแล้ว”. เทวีปิ แม้พระเทวี ญตฺวา ทรงทราบแล้ว ตสฺส มตภาวํ ซึ่งความที่แห่งพระราชาโปลชนกนั้น เป็นผู้เสด็จสวรรคตแล้ว คเหตฺวา ทรงเก็บเอาแล้ว สุวณฺณสาราทีนิ ซึ่งวัตถุท.มีทองและสิ่งมีค่าเป็นต้น สีฆํ สีฆํ อย่างเร็วๆ ปกฺขิปิตฺวา ใส่แล้ว ปจฺฉิยํ ในห่อ อตฺถริตฺวา คลี่แล้ว กิลิฏฺฐปิโลติกํ ซึ่งท่อนผ้าอันเศร้าหมองแล้ว มตฺถเก บนสุด โอกิริตฺวา เกลี่ยลงแล้ว ตณฺฑุเล ซึ่งข้าวสารท. อุปริ ข้างบน นิวาเสตฺวา นุ่งห่มแล้ว กิลิฏฺฐปิโลติกํ ซึ่งท่อนผ้าอันเก่า กตฺวา ทรงกระทำแล้ว สรีรํ ซึ่งพระสรีระ วิรูปํ ให้เป็นสรีระน่าเกลียด ฐเปตฺวา ทรงวางแล้ว ปจฺฉึ ซึ่งตะกร้า สีเส บนศีรษะ นิกฺขมิ เสด็จออกแล้ว ทิวา ทิวสฺเสว ในเวลากลางวันแห่งวันนั่นเทียว, โกจิ ใครๆ น สญฺชานิ จำไม่ได้แล้ว นํ ซึ่งพระเทวีนั้น. สา พระเทวีนั้น นิกฺขมิตฺวา เสด็จออกแล้ว อุตฺตรทฺวาเรน ทางประตูด้านทิศเหนือ อชานนฺตี ไม่รู้อยู่ มคฺคํ ซึ่งหนทาง อคตปุพฺพตฺตา เพราะความที่แห่งพระองค์เป็นผู้ไม่เคยเสด็จไปแล้ว กตฺถจิ ในที่ไหน อสกฺโกนฺตี เมื่อไม่อาจ ววตฺถาเปตุ– เพื่ออันกำหนด ทิสํ ซึ่งทิศ ปุจฺฉมานา ตรัสถามอยู่ อิติ ว่า คมิกา นาม ชื่อ บุคคลผู้ไป กาลจมฺปานครํ สู่เมืองกาลจัมปา อตฺถิ มีอยู่หรือ ดังนี้ สุตตฺตา เพราะความที่แห่งพระองค์เป็นผู้ทรงสดับแล้ว อิติ ว่า กาลจมฺปานครํ นาม ชื่อว่า เมืองกาลจัมปา อตฺถิ มีอยู่ ดังนี้ เอกิกา เป็นผู้คนเดียว หุตฺวา เป็น นิสีทิ ประทับนั่งแล้ว สาลายํ ในศาลา. ปน ก็ นิพฺพตฺตสตฺโต สัตว์ผู้บังเกิดแล้ว กุจฺฉิมฺหิ ในท้อง อสฺสา ของพระเทวีนั้น โย วา โส วา เป็นผู้ใดผู้หนึ่ง น โหติ ย่อมเป็น หามิได้, มหาสตฺโต อ.พระมหาสัตว์ ปูริตปารมี ผู้มีบารมีอันให้เต็มแล้ว นิพฺพตฺติ ทรงบังเกิดแล้ว.